Οι αρνητικές σκέψεις, είναι σκέψεις που μπορεί να εισβάλλουν στο μυαλό ενός ατόμου αυθόρμητα χωρίς αιτιολογία. Μπορεί να προκαλέσουν έντονη ανησυχία και πανικό επειδή το περιεχόμενο τους είναι ενοχλητικό και επαναλαμβανόμενο. Είναι σημαντικό να αντιληφθεί κανείς ότι οι σκέψεις αυτές είναι απλώς σκέψεις. Εμφανίζονται ακούσια, προκαλούν αγωνία αλλά δεν έχουν καμία σημασία στη πραγματική ζωή του ατόμου. Αυτό που τις ενδυναμώνει είναι το γεγονός ότι τα άτομα που τις βιώνουν, εστιάζονται υπερβολικά σε αυτές , ανησυχούν για τη σημασία τους, νιώθουν ντροπή και τις κρατούν κρυφές τους άλλους. Αν συνειδητοποιήσουν ότι είναι απλά σκέψεις που δεν επηρεάζουν την πραγματική τους ζωή τότε δεν θα μπορέσουν να τους επηρεάσουν αρνητικά δημιουργώντας τους δυσάρεστα συναισθήματα.
Είδη αρνητικών σκέψεων.
Οι αρνητικές σκέψεις συνήθως είναι δυσάρεστες και σοκαριστικές. Είναι όμως σημαντικό να κατανοήσουμε ότι είναι ακούσιες και δεν έχουν σχέση με την ιδιοσυγκρασία του ατόμου που τις βιώνει. Μερικές κατηγορίες είναι οι εξής :
• Σεξουαλικού περιεχομένου. Για παράδειγμα σχετικά με το σεξουαλικό προσανατολισμό τους ή φόβοι ότι ελκύονται ερωτικά από κάποιο μέλος της οικογένειας.
• Σχετικά με τις διαπροσωπικές τους σχέσεις. Όπως για παράδειγμα αμφιβολίες όσο αφορά την ειλικρίνεια και την πίστη του άλλου ατόμου ή ακόμα και εμμονική αναζήτηση επιβεβαίωσης από το σύντροφο.
• Θρησκευτικού περιεχομένου. Όπως φόβος ότι ο Θεός δε θα συγχωρέσει τις αμαρτίες τους και θα βιώσουν την κόλαση, εμμονική επανάληψη ορισμένων προσευχών, συνεχής υπερανάλυση της πίστης τους ή ακόμη και αρνητικές σκέψεις όταν βρίσκονται στο χώρο μιας εκκλησίας.
• Σχετικά με θέματα υγείας. Όπως υπερβολική αγωνία για το πώς να προστατευτούν από τυχόν μικρόβια ή φόβος για κάποια σοβαρή ασθένεια που πιθανόν να εκδηλωθεί.
• Υπερβολικός φόβος θανάτου για τον εαυτό τους ή για τα αγαπημένα τους πρόσωπα.
Αίτια των αρνητικών σκέψεων.
Υπάρχουν διάφορες θεωρίες σχετικά με την ακούσια εμφάνιση των σκέψεων αυτών. Μπορεί οι συχνές επαναλαμβανόμενες αρνητικές σκέψεις να είναι μια ένδειξη ότι το άτομο βιώνει δυσκολίες στη προσωπική του ζωή όπως προβλήματα στις διαπροσωπικές του σχέσεις, εργασιακό άγχος, δυσκολίες στην ανατροφή των παιδιών. Επειδή τα προβλήματα αυτά δεν θέλει να τα αντιμετωπίσει και τα κρατάει επιμελώς θαμμένα πιθανόν να ανέρχονται στην επιφάνεια με άλλη μορφή( Lynn Somerstein, 2016).Επίσης οι σκέψεις αυτές μπορεί να σημαίνουν ακριβώς το αντίθετο ότι δηλαδή το άτομο δεν επιθυμεί να συμπεριφερθεί με αυτόν τον τρόπο( Dr Hannah Reese 2011).
Αν το άτομο είναι υγιές και μπορεί να διαχειριστεί τις σκέψεις του τότε οι αρνητικές σκέψεις εξελίσσονται σε κάτι ασήμαντο. Αν όμως συμβαίνει το αντίθετο και ασχολείται καθημερινά με τις ακούσιες, ενοχλητικές ή ακόμα και βίαιες σκέψεις τους τότε πιθανόν να υποβόσκει κάποια ψυχική διαταραχή όπως Ιδεοψυχαναγκαστική Διαταραχή, Κατάθλιψη και Διαταραχή Μετατραυματικου στρες.
Μύθοι και αλήθειες για τις αρνητικές σκέψεις.
• Οι σκέψεις μας είναι κάτω από τον απόλυτο έλεγχο μας. Πολλές από τις σκέψεις μας, δεν τις ελέγχουμε συνειδητά. Αυτό αποδεικνύεται και από το γεγονός ότι ένα πρόβλημα μας μπορεί να λυθεί εξαιτίας της οξυδέρκειας ή της διορατικότητας μας. Πιστεύοντας σε αυτό το μύθο μπορεί να οδηγηθούμε στην υπόθεση ότι εφόσον έχουμε τον έλεγχο μπορούμε να αντικαταστήσουμε τις αρνητικές σκέψεις με θετικές. Η έρευνα όμως έχει δείξει ότι αν προσπαθήσουμε να καταπιέσουμε μια ενοχλητική σκέψη θα επανέλθει δριμύτερη.
• Οι σκέψεις μας υποδηλώνουν το χαρακτήρα μας. Οι σκέψεις δεν έχουν σχέση με το χαρακτήρα. Ο χαρακτήρας έχει σχέση με τις επιλογές που κάνει κάποιος στη ζωή του και όχι με τυχόν σκέψεις που περνούν από το μυαλό του και τις οποίες πιθανόν και να μην εγκρίνει.
• Όταν σκεφτόμαστε επίμονα κάτι υπάρχει πιθανότητα και να συμβεί. Οι σκέψεις δεν αποτελούν μηνύματα για το τι πρόκειται να συμβεί. Δεν είναι προειδοποιήσεις για ένα φοβερό μέλλον ή μια καταστροφή όπως για παράδειγμα για ένα δυστύχημα.
• Όταν σκεφτόμαστε κάτι δυσάρεστο είναι απίθανο να συμβεί. Αυτό είναι ακριβώς το αντίθετο. Οι σκέψεις δεν αποτελούν προστασία και δεν αλλάζουν τη δυναμική της ζωής. Για παράδειγμα, αν θεωρούμε ότι με το να ανησυχούμε υπερβολικά για κάποιον μπορούμε και να τον προστατέψουμε στη πραγματικότητα το μόνο που συμβαίνει είναι να θέσουμε τον εγκέφαλο μας σε ένα επίπεδο υπερβολικής ανησυχίας.
• Οι σκέψεις που επαναλαμβάνονται είναι σπουδαίες. Η σπουδαιότητα μιας σκέψης δεν σχετίζεται με την επανάληψη. Οι σκέψεις επιμένουν όσο αντιδρούμε ή προσπαθούμε να τις απωθήσουμε.
• Μόνο τα άρρωστα άτομα έχουν αρνητικές σκέψεις. Όλοι οι άνθρωποι ακόμα και οι πιο αξιόλογοι έχουν βιώσει αρνητικές απωθητικές σκέψεις. Στη πραγματικότητα ακόμα και η Μητέρα Τερέζα το είχε παραδεχθεί ( Teresa,2009).
Πώς να διαχειριστείτε τις αρνητικές σκέψεις.
• Αναγνωριστείτε αυτές τις σκέψεις ως αρνητικές.
• Υπενθυμίστε στον εαυτό σας ότι οι σκέψεις αυτές είναι αυτόματες και δεν εξαρτώνται από εσάς.
• Μην προσπαθήσετε να τις απομακρύνετε βίαια και μη φοβάστε αν οι σκέψεις αυτές επιστρέψουν ξανά.
• Συνεχίστε την καθημερινότητα σας και ότι δραστηριότητες κάνατε πριν συμβεί το γεγονός.
Όλοι μας βιώνουμε αρνητικές εμμονικές σκέψεις. Όσο ενοχλητική και αν είναι μια σκέψη από μόνη της δεν μπορεί να βλάψει κανέναν. Το πρόβλημα εμφανίζεται και επηρεάζει αρνητικά τη ζωή του ατόμου όταν οι σκέψεις αυτές καθορίζουν τις πράξεις του και τον τρόπο που λειτουργεί είτε ιδιωτικά είτε δημόσια. Για να ξεπεράσει το άτομο τις εμμονές του πρέπει να εξουδετερώσει τη δυναμική των αρνητικών σκέψεων δημιουργώντας μια διακριτή απόσταση ανάμεσα στον εαυτό του και τη «σκέψη» γιατί μόνο έτσι θα κερδίσει την πνευματική του ελευθερία.
Βιβλιογραφία :
1) How to Deal with Obsessive Thoughts. Steven G Hayes PhD.
2) Unwanted Intrusive Thoughts. Martin Seif PhD and Sally Winston , PsyD.
3) Nine Myths that Contribute to Unwanted Intrusive Thoughts. Martin Seif PhD and Sally Winston , PsyD.
Επιβατιανού Αντιγόνη
Συμβουλευτική Ψυχολόγος – Ψυχοθεραπεύτρια
MSc in Counseling Studies, University of Edinburgh
Γνωστική Συμπεριφορική Θεραπεία – Θεραπεία Σχημάτων
Email ꞉ info@ antigoniepivatianou.gr
