Η άρνηση ενός παιδιού να παρακολουθήσει τα μαθήματα του σχολείου σε τακτά χρονικά διαστήματα και όχι περιστασιακά είναι μια δύσκολη κατάσταση που πρέπει να διαχειριστούν οι γονείς σε συνεργασία με τους δασκάλους.
Παλαιότερα η άρνηση αυτή συνδυάζονταν αποκλειστικά και μόνο με τη φοβία. Όμως σήμερα είναι παραδεκτό ότι πίσω από την αντίδραση του παιδιού υποκρύπτονται και διάφοροι άλλοι λόγοι. Συνήθως εμφανίζεται στα μοναχοπαίδια και στο νεότερο σε ηλικία παιδί της οικογένειας.
Η σχολική άρνηση δεν πρέπει να ταυτίζεται με το γνωστό σε όλους « σκασιαρχείο». Στη δεύτερη περίπτωση τα παιδιά προσποιούνται ότι πηγαίνουν στο σχολείο, αποκρύπτουν την αλήθεια από τους γονείς , δεν νιώθουν αγωνία και πολλές φορές έχουν αντικοινωνική συμπεριφορά.
Ποια είναι τα συμπτώματα της σχολικής άρνησης;
1)Το παιδί συνήθως κλαίει και εκδηλώνει έντονο άγχος στη προοπτική να πάει σχολείο κάθε μέρα. Πολλές φορές είναι δυνατόν να παρουσιάσει επιθετική συμπεριφορά, απείθεια, προκλητικότητα ή και να κλειδωθεί στο δωμάτιο του αν οι γονείς του επιμένουν να μη χάσει τα μαθήματα.
2) Ένας έφηβος μπορεί να προφασίζεται διάφορες αιτίες έτσι ώστε να καθυστερήσει και να χάσει τις πρώτες ώρες των μαθημάτων, ή ακόμα και όταν οδηγείται εγκαίρως στο σχολείο μπορεί να εγκαταλείπει την τάξη και να περιφέρεται στο προαύλιο.
3) Συχνά τα παιδιά παραπονούνται για συμπτώματα ασθενειών όπως διάρροια , πονοκέφαλο, ναυτία ενώ οργανικά δεν έχουν κανένα πρόβλημα, προκειμένου να αποφύγουν το σχολείο ή ακόμα και όταν πάνε προφασίζονται ασθένεια και φεύγουν νωρίτερα. Πολλές φορές τα μεγαλύτερα παιδιά χρησιμοποιούν την εμφάνιση σαν δικαιολογία για να αποφύγουν το σχολείο, όπως για παράδειγμα μια έντονη ακμή.
Η σχολική άρνηση εξελίσσεται σε μια προβληματική κατάσταση όταν η απουσία των παιδιών από το σχολείο είναι παρατεταμένη. Είναι λοιπόν πολύ σημαντικό οι γονείς να λάβουν υπόψη τους τα πρώτα συμπτώματα πολύ σοβαρά έτσι ώστε με την κατάλληλη συμπεριφορά να βοηθήσουν το παιδί τους και όχι να επιδεινώσουν το πρόβλημα.
Αίτια σχολικής άρνησης
1)Σχολικός εκφοβισμός (bullying)
2) Αλλαγή σχολικής βαθμίδας όπως για παράδειγμα από το δημοτικό στο γυμνάσιο.
3) Αλλαγή σχολείου στην αρχή ή στα μέσα της χρονιάς.
4) Άγχος αποχωρισμού. Το παιδί μπορεί να βιώνει έντονα συναισθήματα ανησυχίας όταν αποχωρίζεται το οικογενειακό του περιβάλλον . Αυτό μπορεί να συμβαίνει είτε γιατί οι γονείς του είναι υπερπροστατευτικοί , είτε γιατί έχει αρνητικές αναμνήσεις από κάποιο συμβάν αποχωρισμού στο παρελθόν.
5) Αγωνία ότι κάτι άσχημο θα συμβεί σε κάποιον από τους γονείς του ενώ λείπει στο σχολείο π.χ ότι ο πατέρας του που πρόσφατα ανάρρωσε από κάποια σοβαρή αρρώστια μπορεί να αρρωστήσει ξανά.
6) Κοινωνικό άγχος ή φόβος ότι δεν θα αποκτήσει φίλους.
7) Προβλήματα με τους δασκάλους του.
8) Ακαδημαϊκά προβλήματα ή υπερβολική πίεση.
9) Μετακόμιση σε ‘άλλο σπίτι ή πόλη και αλλαγές στην οικονομική κατάσταση της οικογένειας.
Τι πρέπει να κάνουν οι γονείς;
1)Θά πρέπει το παιδί να εισπράττει ξεκάθαρα το μήνυμα για την αναγκαιότητα της σχολικής παρακολούθησης. Δεν θα πρέπει να ρωτάτε το παιδί “ θα πας σχολείο σήμερα; “ Θα πρέπει να του τονίζεται ότι σαν γονείς θα κάνετε ότι χρειάζεται για να μην λείπει από το σχολείο και ότι αυτό είναι αδιαπραγμάτευτο.
2) Στα πρώτα στάδια της επανένταξης στο σχολικό περιβάλλον θα βοηθούσε να προτείνετε κάποια επιβράβευση μετά από μία ολόκληρη εβδομάδα συνεχούς παρακολούθησης, λέγοντας « Θα μπορούσαμε το Σαββατοκύριακο να κάνουμε κάποια δραστηριότητα της επιλογής σου».
3) Εάν κρατήσετε κάποια φορά το παιδί σπίτι μην το επιβραβεύετε. Για παράδειγμα δεν θα πρέπει να παίζει με παιχνίδια ή να βλέπει τηλεόραση ενώ οι συμμαθητές του κάνουν μάθημα.
4) Θα πρέπει και οι δύο γονείς να έχουν την ίδια σταθερή στάση έτσι ώστε το παιδί να μη προσπαθεί να εκμεταλλευτεί τον πιο υποχωρητικό από τους δύο.
5) Να είστε πρόθυμοι να συζητήσετε και να ακούσετε το παιδί σας γιατί είναι πολύ σημαντικό να νιώθει ότι μπορεί να σας εκμυστηρευτεί τους φόβους του και να νιώθει ότι θα το στηρίξετε στον αγώνα που κάνει.
6) Μην είστε υπερπροστατευτικοί αλλά δώστε πρωτοβουλίες στο παιδί σας. Ενισχύστε τα χόμπι και τα ενδιαφέροντα του.
7) Μειώστε τις συγκρούσεις και τις οικογενειακές εντάσεις.
8) Πολλές φορές είναι πιθανό τα συμπτώματα της σχολικής άρνησης να υποκρύπτουν υπερβολικό άγχος ή κατάθλιψη. Η αξιολόγηση τους από ειδικό είναι απαραίτητη.
9) Είναι σημαντικό να επισκεφτείτε έναν ειδικό για να σας καθοδηγήσει και επίσης να είστε σε επικοινωνία με τους εκπαιδευτικούς που διδάσκουν το παιδί σας.
10) Δεν θα πρέπει να αργείτε όταν πρέπει να πάρετε το παιδί σας από το σχολείο διότι του ενισχύεται τον φόβο ότι είναι πιθανό να το ξεχάσετε.
11) Δεν θα πρέπει να δείχνετε στο παιδί σας ότι στεναχωριέστε διότι έτσι του ενισχύεται την πεποίθηση ότι υπάρχει λόγος ανησυχίας.
Είναι σημαντικό επίσης οι εκπαιδευτικοί να κατανοήσουν ότι η σχολική άρνηση είναι ένα αρκετά σύνθετο πρόβλημα και δεν έχει σχέση με συμπεριφορές ανυπακοής εκ μέρους των παιδιών ή με ελλιπή γονείκή φροντίδα. Θα πρέπει να υπάρχει συνεργασία με τους γονείς και συγχρόνως να αναλάβουν και οι ίδιοι κάποιες πρωτοβουλίες για τη σταδιακή επάνοδο του παιδιού στο σχολείο.
Επιβατιανού Αντιγόνη
Συμβουλευτική ψυχολόγος – Ψυχοθεραπεύτρια
MSc in Counseling Studies, University of Edinburgh
Γνωστική Συμπεριφορική Θεραπεία
Email ꞉ info@ antigoniepivatianou.gr
