Τι είναι κατάθλιψη;
Ετυμολογικά ο όρος κατάθλιψη προέρχεται από το ρήμα «καταθλίβω» που σημαίνει πιέζω πολύ, προξενώ βαθύτατη θλίψη. Είναι μια από τις πιο συχνές ψυχικές διαταραχές γνωστή στους ψυχιάτρους από αρχαιοτάτων χρόνων ακόμα απο την εποχή του Ιπποκράτη ο οποίος την είχε ονομάσει «μελαγχολία». Η κατάθλιψη είναι μια ψυχική διαταραχή που επηρεάζει αρνητικά το συναίσθημα, τη σκέψη αλλά και τη λειτουργικότητα του ατόμου και κατ’επέκταση και το ανοσοποιητικό του σύστημα. Χαρακτηρίζεται από αισθήματα λύπης, αγωνίας, απαισιοδοξίας, απαξίας, χαμηλής αυτοεκτίμησης καθώς και από αδυναμία συγκέντρωσης και έλλειψης κινήτρου για επίτευξη στόχων. Επιπρόσθετα προκαλεί διαταραχές ύπνου καθώς και διατροφικά προβλήματα. Είναι μια επαναλαμβανόμενη διαταραχή και περίπου το 50% των ατόμων που έχουν εκδηλώσει ένα καταθλιπτικό επεισόδιο είναι στατιστικά αποδεδειγμένο ότι θα εκδηλώσουν και άλλο κατά τη διάρκεια της ζωής τους. Τα καταθλιπτικά επεισόδια μπορεί να διαρκέσουν από βδομάδες έως και μήνες.
Διαφορές μεταξύ κατάθλιψης και θλίψης;
Η θλίψη είναι ένα φυσιολογικό συναίσθημα που εκδηλώνεται μετά από κάποιο συγκεκριμένο ερέθισμα όπως η απώλεια ενός αγαπημένου προσώπου. Σε αντίθεση η κατάθλιψη χωρίς κανένα φανερό ερέθισμα κυριεύει το άτομο, του αφαιρεί την ενέργεια καθώς και το κίνητρο για κοινωνική επαφή και δραστηριότητα.
Συμπτώματα κατάθλιψης
Μερικά από τα συμπτώματα της κατάθλιψης είναι τα εξής:
- Καταθλιπτική, μελαγχολική διάθεση για το μεγαλύτερο διάστημα της ημέρας και για αρκετό χρονικό διάστημα.
- Έλλειψη ενδιαφέροντος για δραστηριότητες που το άτομο απολάμβανε παλιά.
- Απώλεια σεξουαλικής επιθυμίας.
- Αλλαγές στη διάθεση για φαγητό- απώλεια ή αύξηση βάρους.
- Διαταραχές ύπνου- αυπνίες ή υπνηλία.
- Αδυναμία κίνησης ή ομιλίας.
- Αίσθημα κόπωσης και απώλεια ενέργειας.
- Αδυναμία συγκέντρωσης και λήψης αποφάσεων.
- Επαναλαμβανόμενες σκέψεις θανάτου, αυτοκτονική διάθεση.
- Απαισιόδοξες σκέψεις όπως «τίποτα δεν έχει νόημα», «η ζωή δεν έχει καμία αξία», « τα πράγματα δε θα βελτιωθούν ποτέ».
- Έντονη και αυστηρή αυτοκριτική, αισθήματα ενοχής, χαμηλής αυτοεκτίμησης και αναξιότητας.
- Απομόνωση από τον κοινωνικό περίγυρο.
- Συνεχής εστίαση σε παρελθόντα και πρόσφατα λάθη και αποτυχίες.
- Αδυναμία ανταπόκρισης στις εργασιακές απαιτήσεις καθώς και στις οικογενειακές υποχρεώσεις.
- Εκδήλωση επιθετικής συμπεριφοράς.
Αίτια κατάθλιψης
Δεν υπάρχει μια και μοναδική αιτία που μπορεί να ερμηνεύσει την εκδήλωση της κατάθλιψης γιατί οφείλεται σε ένα συνδυασμό βιολογικών, ψυχολογικών, κοινωνικών και περιβαλλοντολογικών παραγόντων που επιδρούν στην εκδήλωση της διαταραχής ανάλογα με τη προσωπικότητα του ατόμου. Μερικοί από τους παράγοντες είναι οι εξής:
- Γενετικοί παράγοντες. Για παράδειγμα στη περίπτωση των δίδυμων παιδιών αν ένας από τους δυο πάσχει από κατάθλιψη υπάρχει πιθανότητα να εκδηλωθεί η διαταραχή και στον άλλον.
- Περιβαλλοντολογικοί παράγοντες. Άτομα που έχουν βιώσει βία, παραμέληση, κακοποίηση ή που ζουν σε συνθήκες φτώχειας είναι περισσότερο ευάλωτα στην εκδήλωση της διαταραχής. Η ίδια πιθανότητα υπάρχει αν στο οικογενειακό περιβάλλον των ατόμων ο ένας από τους δυο γονείς είναι καταθλιπτικός.
- Προσωπικότητα. Άτομα με χαμηλή αυτοεκτίμηση τα οποία καταβάλλονται από το άγχος ή έχουν αρνητικό τρόπο σκέψης είναι επιρρεπή στο να εμφανίσουν κατάθλιψη.
- Στρεσσογόνα ή σημαντικά γεγονότα. Για παράδειγμα η απώλεια ενός αγαπημένου προσώπου, διάφορα οικονομικά θέματα, η απώλεια εργασίας και η ανεργία μπορεί να πυροδοτήσουν τη διαταραχή.
- Ορμονικές αλλαγές. Η εμμηνόπαυση, η εγκυμοσύνη και η γέννηση ενός παιδιού αποτελούν αιτιολογικούς παράγοντες.
- Ιστορικό άλλων διαταραχών. Το μετατραυματικό στρες και οι αγχώδεις διαταραχές συνήθως συνδέονται ή μπορεί να διαιωνίζουν την κατάθλιψη.
- Φύλο. Μελέτες έχουν δείξει ότι οι γυναίκες έχουν διπλάσιες πιθανότητες να εμφανίσουν στη ζωή τους έστω και μια φορά καταθλιπτικό επεισόδιο από ότι οι άντρες.
- Κατάχρηση ουσιών. Τα ναρκωτικά και το αλκοοολ αυξάνουν το κίνδυνο εμφάνισης της διαταραχής διότι είναι πιθανό να προκαλέσουν αλλαγές στους νευροδιαβιβαστές του εγκεφάλου.
Είδη κατάθλιψης
Οι πιο συχνές μορφές κατάθλιψης είναι οι εξής:
- Μείζων καταθλιπτική διαταραχή. Εκδηλώνεται με ένα συνδυασμό συμπτωμάτων που επηρεάζουν αρνητικά τη λειτουργικότητα του ατόμου σε όλους τους τομείς όπως εργασία, οικογένεια, καθώς και αποχή από δραστηριότητες που απολάμβανε στο παρελθόν.
- Δυσθυμική διαταραχή. Το άτομο έχει μια χρόνια καταθλιπτική διάθεση για το μεγαλύτερο μέρος της ημέρας και για αρκετά μεγάλο χρονικό διάστημα.
- Περιγεννητική επιλόχεια καταθλιπτική διαταραχή. Εμφανίζεται κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης ή μετά το τοκετό.
- Εποχική κατάθλιψη. Εμφανίζεται κυρίως κατά τους χειμερινούς μήνες και επηρεάζει μικρό ποσοστό του πληθυσμού.
- Διπολική διαταραχή. Στις διπολικές διαταραχές τα άτομα εκδηλώνουν μια εναλασσόμενη κυκλική διάθεση. Παρουσιάζουν δηλαδή διαστήματα κατάθλιψης αλλά και διαστήματα ευφορικής διάθεσης- μανία που εκδηλώνεται με υπερκινητικότητα, υπερδιέγερση και γρήγορο ρυθμό ομιλίας. Πολλές φορές η συμπεριφορά των ατόμων αυτών δε γίνεται εύκολα αντιληπτή από το περιβάλλον ως προβληματική γιατί εσφαλμένα θεωρούνται σαν ιδιαίτερα δυναμικά και ενεργητικά άτομα.
- Άτυπη κατάθλιψη. Χαρακτηριστικό της είναι η υπερευαισθησία στη κοινωνική κριτική και στην απόρριψη.
Μερικές φορές οι άνθρωποι προσπαθούν να κρύψουν τη καταθλιπτική τους διάθεση με ένα χαμόγελο για ποικίλους λόγους. Μερικοί από αυτούς είναι οι εξής:
- Δεν επιθυμούν να επιβαρύνουν τους αγαπημένους τους.
- Φοβούνται ότι θα χάσουν τη δουλειά τους και το κοινωνικό τους υπόβαθρο.
- Ενδιαφέρονται υπερβολικά για τη γνώμη των άλλων.
- Πιστεύουν ότι θα νικήσουν τη κατάθλιψη με το να υποκρίνονται οτι είναι ευτυχισμένοι.
- Νιώθουν ένοχοι και κάποιες φορές ντρέπονται για τη καταθλιπτική τους διάθεση γιατί θεωρούν οτι είναι αποκλειστικά και μόνο δικό τους λάθος.
Τα άτομα που προσπαθούν να κρύψουν τη κατάθλιψη που βιώνουν είναι πιο επιρρεπή στο να βλάψουν τον εαυτό τους ακόμα και με αυτοκτονικά επεισόδια.
Θεραπεία της κατάθλιψης
Η κατάθλιψη είναι μια θεραπεύσιμη διαταραχή με τη κατάλληλη επαγγελματική βοήθεια. Η φαρμακευτική αγωγή μπορεί να είναι ενδεδειγμένη σε κάποιες περιπτώσεις για την άμβλυνση των συμπτωμάτων. Επιπρόσθετα η ψυχοθεραπεία μπορεί να είναι αποτελεσματική για την αντιμετώπιση της πάθησης είτε μόνη της είτε σε συνδυασμό με φαρμακευτική αγωγή. Η πιο ενδεδειγμένη μορφή ψυχοθεραπείας είναι η Γνωστική Συμπεριφορική Ψυχοθεραπεία ( CBT).
Σύμφωνα με τη θεωρία του A. Beck ο τρόπος σκέψης επηρεάζει το συναίσθημα και τη συμπεριφορά μας. Όταν είμαστε χαρούμενοι οι σκέψεις μας είναι αισιόδοξες και αντιμετωπίζουμε με υγιή τρόπο ακόμα και τα δυσάρεστα γεγονότα. Σε αντίθεση τα καταθλιπτικά άτομα κατακλύζονται από αρνητικές σκέψεις και ερμηνεύουν όλα τα γεγονότα με αρνητικό τρόπο. Οι σκέψεις αυτές μπορεί να αφορούν τους εαυτούς τους, το μέλλον τους, το κόσμο γενικότερα ή τους άλλους ανθρώπους. Οι αρνητικές σκέψεις γεννιούνται από δυσλειτουργικές πεποιθήσεις και αποτελούν το πυρήνα της κατάθλιψης. Τα άτομα άτομα που πάσχουν από κατάθλιψη πιστεύουν ότι είναι ανεπαρκή, ότι όλες οι προσπάθειες τους καταλήγουν σε αποτυχία και οτι το μέλλον τους είναι δυσοίωνο.
Οι αρνητικές σκέψεις δεν έχουν ρεαλιστική βάση όσο ισχυρές και να είναι .Σύμφωνα με τη Γνωστική Συμπεριφορική Ψυχοθεραπεία ο στόχος είναι το καταθλιπτικό άτομο με τη βοήθεια του ψυχοθεραπευτή να αντιληφθεί τα δυσλειτουργικά του σχήματα και να τα τροποποιήσει με άλλα πιο υγιή ώστε να βελτιωθεί η διάθεση του, να αποκτήσει μια πιο ρεαλιστική θεώρηση των πραγμάτων με αποτέλεσμα να γίνει περισσότερο δραστήριο και λειτουργικό.
Πρακτικοί τρόποι αντιμετώπισης της κατάθλιψης.
- Είναι σημαντικό να αντιληφθείτε ότι οι αρνητικές σκέψεις δεν έχουν σχέση με τη πραγματικότητα αλλά είναι συνέπεια της κατάθλιψης.
- Να θέτετε μικρούς διαχειρίσιμους στόχους.
- Να μην απομονώνεστε αλλά να προσπαθείτε να είστε κοντά στα αγαπημένα σας πρόσωπα.
- Προσπαθείτε να συμμετέχετε σε δραστηριότητες που σας ευχαριστούν όπως σωματική άσκηση ή ένα χόμπυ.
- Αφήστε τους φίλους και την οικογένεια να σας βοηθήσουν. Η συναισθηματική τους στήριξη είναι πολύ σημαντική.
- Προσπαθήστε να αναβάλετε σημαντικές αποφάσεις που σας αγχώνουν όπως πχ αλλαγή εργασιακού περιβάλλοντος.
Είναι σημαντικό να συνειδητοποιήσετε ότι οι αρνητικές σκέψεις δεν έχουν καμία σχέση με τη πραγματικότητα και ότι η κατάθλιψη είναι μια θεραπεύσιμη διαταραχή που μπορείτε να τη νικήσετε.
Πηγές:
- Gognitive Theories of Depression- Aaron Beck. Rashmi Nemade, Ph.D.
- What is Depression? American Psychiatric Assosiation Felix Torres, MD, MBA.
- What is depression and what can I do about it? Medical News Today Timothy S. Legg Ph.D CRNP- Laura Goldman.
- Depression- Psychology- Tools. Dr Matthew Whalley- Dr Hardeep Kaur.
Εικόνα : Pixabay
Επιβατιανού Αντιγόνη
Συμβουλευτική Ψυχολόγος – Ψυχοθεραπεύτρια
MSc in Counseling Studies, University of Edinburgh
Γνωστική Συμπεριφορική Θεραπεία, Θεραπεία Σχημάτων.
https://www.antigoniepivatianou.gr/
Email ꞉ info@ antigoniepivatianou.gr
