Ψυχολογία – Dimos

Ενσυναίσθηση

Πώς να καλλιεργήσουμε την ενσυναίσθηση στα παιδιά

Τι είναι η ενσυναίσθηση;

Η ενσυναίσθηση είναι η ικανότητα να μπαίνουμε στη θέση των άλλων και να κατανοούμε τα συναισθήματά τους. Μας επιτρέπει να επικοινωνούμε βαθύτερα και να δημιουργούμε σχέσεις εμπιστοσύνης.
Επιπλέον, ενισχύει τη συναισθηματική μας ισορροπία και την κοινωνική μας νοημοσύνη.

Οι νευροεπιστήμονες εντόπισαν στον εγκέφαλο τους νευρώνες-καθρέφτες, οι οποίοι ενεργοποιούνται όταν παρατηρούμε τις πράξεις ή τα συναισθήματα των άλλων. Αυτό δείχνει ότι η ικανότητα για ενσυναίσθηση υπάρχει από τη φύση μας.

Ενσυναίσθηση και συμπόνια: δύο διαφορετικές έννοιες

Πολλοί μπερδεύουν την ενσυναίσθηση με τη συμπόνια, όμως πρόκειται για δύο διαφορετικές στάσεις.
Η συμπόνια μας οδηγεί να σταθούμε δίπλα σε κάποιον που υποφέρει και να τον στηρίξουμε.
Η ενσυναίσθηση, αντίθετα, μας βοηθά να δούμε τον κόσμο όπως τον βλέπει ο άλλος. Νιώθουμε τα συναισθήματά του, αλλά δεν χάνουμε τη δική μας ταυτότητα.
Έτσι, μπορούμε να δείχνουμε κατανόηση χωρίς να ταυτιζόμαστε πλήρως μαζί του.

 

Η ενσυναίσθηση στην ψυχολογία

Ο Carl Rogers, ιδρυτής της ανθρωποκεντρικής ψυχοθεραπείας, τόνιζε ότι ο θεραπευτής χρειάζεται να κατανοεί βαθιά τον εσωτερικό κόσμο του θεραπευόμενου για να τον στηρίξει αποτελεσματικά.
Ο Daniel Goleman, που καθιέρωσε τον όρο «συναισθηματική νοημοσύνη», θεωρεί την ενσυναίσθηση «κοινωνικό ραντάρ» και περιγράφει τρία επίπεδα λειτουργίας της:

  • Ανίχνευση των συναισθημάτων των άλλων

  • Συναισθηματική αντίδραση και υποστήριξη

  • Κατανόηση των ανησυχιών πίσω από τα συναισθήματα

Κίνδυνοι και παρερμηνείες

Η ενσυναίσθηση, παρότι ωφέλιμη, μπορεί να παρερμηνευτεί.
Δύο συχνοί κίνδυνοι είναι:

  • Η ταύτιση: όταν το άτομο φορτώνεται τα προβλήματα του άλλου σαν δικά του.

  • Η παρεξήγηση της αποδοχής: το ότι κατανοούμε κάποιον δεν σημαίνει πως τον δικαιολογούμε.

Με άλλα λόγια, μπορούμε να καταλαβαίνουμε τον άλλον και ταυτόχρονα να διαφωνούμε μαζί του.

 

Η ανάπτυξη της ενσυναίσθησης στα παιδιά

Τα παιδιά γεννιούνται με δυνατότητες ενσυναίσθησης, όμως αυτές χρειάζονται καλλιέργεια για να αναπτυχθούν.
Η ενσυναίσθηση δεν αποτελεί μόνιμο χαρακτηριστικό της προσωπικότητας· εξελίσσεται με την εμπειρία, την καθοδήγηση και το παράδειγμα των ενηλίκων.

Στάδια ανάπτυξης της παιδικής ενσυναίσθησης

Ο Hoffman περιγράφει τέσσερα στάδια:

  1. Καθολική ενσυναίσθηση (0–1 έτους): Το βρέφος δεν ξεχωρίζει τον εαυτό του από τους άλλους. Βιώνει τα συναισθήματα των γύρω του σαν δικά του.

  2. Εγωκεντρική ενσυναίσθηση (1–2 ετών): Το παιδί κατανοεί τη διαφορά του από τους άλλους αλλά αντιδρά με εγωκεντρισμό.

  3. Κατανόηση των συναισθημάτων των άλλων (3+ ετών): Αντιλαμβάνεται ότι οι άλλοι μπορεί να νιώθουν διαφορετικά και προσπαθεί να τους βοηθήσει.

  4. Κατανόηση των συνθηκών ζωής (μέση παιδική ηλικία): Συνδέει τα συναισθήματα με τις καταστάσεις ζωής των άλλων.

Παράγοντες που εμποδίζουν την ανάπτυξη

Η ανάπτυξη της ενσυναίσθησης εξαρτάται από γενετικούς, συναισθηματικούς και περιβαλλοντικούς παράγοντες.
Ωστόσο, ορισμένες εμπειρίες μπορεί να την εμποδίσουν:

  • Ψυχρά ή επικριτικά γονεϊκά πρότυπα

  • Παιδικά τραύματα και κακομεταχείριση

  • Πίεση να κρύβουν τα συναισθήματά τους

Οφέλη της παιδικής ενσυναίσθησης

Η ενσυναίσθηση προσφέρει πολλά πλεονεκτήματα:

  • Ενισχύει την αυτοεκτίμηση και την ασφάλεια

  • Προάγει την αποδοχή της διαφορετικότητας

  • Βελτιώνει τον έλεγχο των συναισθημάτων

  • Μειώνει την πιθανότητα εμπλοκής σε εκφοβισμό

  • Βοηθά στη δημιουργία υγιών σχέσεων στην ενήλικη ζωή

Πώς να καλλιεργήσουμε την ενσυναίσθηση στα παιδιά

Η καλλιέργεια της ενσυναίσθησης απαιτεί σταθερή προσπάθεια και συνέπεια.
Οι γονείς μπορούν να συμβάλουν με τους εξής τρόπους:

  • Δείχνουν αποδοχή και ακούν με προσοχή

  • Επικυρώνουν τα συναισθήματα των παιδιών τους

  • Βοηθούν τα παιδιά να διαχειρίζονται την ένταση με τεχνικές ηρεμίας

  • Ενθαρρύνουν τα παιδιά να μπαίνουν στη θέση των φίλων τους

  • Προωθούν τη συνεργασία μέσα από ομαδικές δραστηριότητες

  • Επαινούν τον χαρακτήρα τους («είσαι συμπονετικός»)

  • Επικεντρώνονται πρώτα στα συναισθήματα και έπειτα στα επιτεύγματα

  • Κάνουν οικογενειακές συζητήσεις για τυχόν συγκρούσεις

  • Διδάσκουν σεβασμό στη διαφορετικότητα

  • Γίνονται οι ίδιοι πρότυπα ενσυναίσθησης

Συμπέρασμα

Η ενσυναίσθηση αποτελεί τον πυρήνα των υγιών σχέσεων.
Όταν τα παιδιά μαθαίνουν να κατανοούν τους άλλους, χτίζουν δεσμούς βασισμένους στον σεβασμό και τη συνεργασία.
Έτσι, μπορούν να συμβάλουν σε μια κοινωνία πιο δίκαιη και υποστηρικτική.

Βιβλιογραφία

  1. II Practical Tips on Helping Your Child Develop Empathy — Dr Taki Shenfield

  2. How Children Develop Empathy — Erin Walsh, MA & David Walsh, PhD

  3. Building Empathy in Children — Stephanie Coy MS

  4. Teaching Children Empathy — Tasha Seiter MS, Ph.D. LMET

Scroll to Top