Τρώμε για να συντηρήσουμε το σώμα μας ή για να ταΐσουμε τα συναισθήματα μας?

Δεν τρώμε πάντοτε για να ικανοποιήσουμε τη βιολογική μας ανάγκη. Πολλοί καταφεύγουν στο φαγητό γιατί έτσι θεωρούν ότι θα διαχειριστούν το άγχος τους ή ότι θα αντιμετωπίσουν τυχόν αρνητικά τους συναισθήματα όπως θλίψη, μοναξιά ή πλήξη .Όμως μετά το φαγητό δεν νιώθουν καλύτερα γιατί και η άσχημη ψυχολογική τους κατάσταση παραμένει αλλά συγχρόνως νιώθουν και ενοχές για τα υπερφαγικά επεισόδια.

Τι είναι συναισθηματική πείνα?

Συναισθηματική πείνα είναι η διαδικασία να χρησιμοποιείται το φαγητό για την ικανοποίηση των συναισθηματικών αναγκών ή για την αντιμετώπιση δυσάρεστων γεγονότων.

Το να επιβραβεύουμε τον εαυτό μας για να γιορτάσουμε ένα γεγονός σχεδιάζοντας ένα γεύμα είναι μία υγιής συνήθεια. ‘Όμως το να καταφεύγουμε αυτόματα στην κατανάλωση τροφής, στο να ανοίγουμε το ψυγείο όταν είμαστε αγχωμένοι ή νιώθουμε θλίψη οργή ή μοναξιά μας οδηγεί σε ένα φαύλο κύκλο .Μπορεί η συνήθεια αυτή  να μας ικανοποιήσει για πολύ σύντομο χρονικό διάστημα όμως τα αρνητικά συναισθήματα που προσπαθούμε να ξεπεράσουμε   παραμένουν και μάλιστα εντείνονται γιατί νιώθουμε ενοχές για τις άχρηστες θερμίδες που έχουμε καταναλώσει.

Συμπτώματα συναισθηματικής πείνας 

1. Το άτομα καταναλώνει υπερβολική ποσότητα τροφής όταν αγχώνεται .
2. Τρώει ακόμα και όταν δεν πεινάει και νιώθει πλήρης.
3. Τρώει για να νιώσει καλύτερα όταν είναι λυπημένος, οργισμένος και όταν νιώθει μοναξιά.
4. Θεωρεί ότι η τροφή είναι φίλος του και καταφεύγει στη κατανάλωση μεγάλης ποσότητας για να νιώσει ασφαλής.

Αναφορές μεταξύ βιολογικής και συναισθηματικής πείνας 

1. Το αίσθημα της βιολογικής πείνας το νιώθουμε σταδιακά γιατί είναι μια φυσιολογική αντίδραση του οργανισμού για την συντήρηση του ενώ η συναισθηματική πείνα είναι ένα επιτακτικό συναίσθημα που ξεπερνά το άτομο και πρέπει να ικανοποιηθεί άμεσα.
2. Στη περίπτωση της φυσιολογικής πείνας το άτομο επιλέγει μία ποικιλία τροφών ακόμα και λαχανικά  και φρούτα ενώ στην συναισθηματική επιλέγει τροφές πλούσιες σε λιπαρά.
3. Όταν το άτομο καταφεύγει στη τροφή για συναισθηματικούς λόγους καταναλώνει τεράστιες ποσότητες φαγητού χωρίς να το αντιλαμβάνεται. Για παράδειγμα μπορεί να φάει μία ολόκληρη πίτσα σε μικρό χρονικό διάστημα χωρίς να νιώθει καμία ευχαρίστηση. Στην περίπτωση της βιολογικής πείνας το άτομο γνωρίζει και επιλέγει τις τροφές που καταναλώνει.
4. Η συναισθηματική πείνα δεν ικανοποιείται αλλά υπάρχει έντονα η αίσθηση για κατανάλωση όλο και μεγαλύτερης ποσότητας τροφής διότι απλά εστιάζεται στη λειτουργία του στομάχου ενώ στη φυσιολογική πείνα σαφέστατα υπάρχει το αίσθημα του κορεσμού.
5. Η βιολογική πείνα έχει σαν επακόλουθο το αίσθημα της ικανοποίησης ενώ στην περίπτωση της συναισθηματικής πείνας το άτομο νιώθει λύπη, ντροπή και ενοχές.

Αιτία της συναισθηματικής πείνας

1. Αδυναμία διαχείρισης αρνητικών συναισθημάτων: Η υπερβολική κατανάλωση τροφής μπορεί να είναι η άμυνα του ατόμου στην προσπάθεια του να ¨κοιμίσει¨ αρνητικά συναισθήματα όπως οργή, φόβο, λύπη, αγωνία, μοναξιά, ντροπή  ή και ακόμη να θεωρεί ότι με αυτό τον τρόπο θα καλύψει το αίσθημα της πλήξης ή απογοήτευσης που νιώθει για τη ζωή του
2. Κοινωνικές επιρροές: Είναι πολύ εύκολο ένα άτομο να οδηγηθεί σε υπερφαγικό επεισόδιο όταν συναναστρέφεται με φίλους που έχουν όμοιες συνήθειες. Επίσης μπορεί να εκδηλωθούν τέτοιες συμπεριφορές σε κοινωνικές εκδηλώσεις αν το άτομο νιώθει νευρικότητα και αμηχανία.
3. Συνήθειες της παιδικής ηλικίας: Αν οι γονείς συνήθιζαν να επιβραβεύουν μια επιτυχία του παιδιού με ένα παγωτό η μια πίτσα ή αν του προσφέρουν γλυκά για να νιώσει καλύτερα μετά από μια αποτυχία είναι σίγουρο ότι αυτές οι συνήθειες θα τον συντροφεύουν και στην μετέπειτα ζωή του. Το παιδί που το πρόσφεραν ένα γλυκό μετά από ένα άσχημο βαθμό είναι πιθανόν να καταναλώσει ένα ολόκληρο κουτί μετά από μια δύσκολη μέρα στην δουλειά. Συνεπώς οι ρίζες της συναισθηματικής πείνας μπορεί να είναι βαθιές επομένως και η αντιμετώπιση του προβλήματος  αρκετά δύσκολη.
4. Υπερβολικός άγχος : Όταν το άγχος είναι υπερβολικό και χρόνιο είναι πιθανόν ο οργανισμός να παράγει σε υψηλά επίπεδα μία ορμόνη τη κορτιζόλη η οποία συνδέεται  με την τάση για κατανάλωση γλυκών καθώς και τηγανητών και λιπαρών τροφών. Όσο πιο ανεξέλεγκτο είναι το άγχος στη ζωή ενός ατόμου τόσο πιο πιθανό είναι να καταφύγει στη τροφή για συναισθηματική ¨ανακούφιση¨.

Τρόποι αντιμετώπισης της συναισθηματικής πείνας

1. Ανακαλύψτε άλλους τρόπους για να αντιμετωπίσετε τα αρνητικά συναισθήματα σας. Για παράδειγμα αν νιώθετε μόνος συναντηθείτε με κάποιο φίλος σας και μιλήστε  του για το πώς νιώθετε. Αν νιώθετε αγχωμένος , ακούστε μουσική ή βγείτε για ένα περίπατο, αν νιώθετε πλήξη διαβάστε ένα αγαπημένο βιβλίο ή ασχοληθείτε με κάτι δημιουργικό.
2. Κρατείστε ημερολόγιο διατροφής. Είναι σημαντικό να καταγράφετε τα γεύματα της ημέρας, τις ποσότητες που καταναλώνετε, πως νιώθετε όταν τρώτε, πότε νιώθετε το αίσθημα του κορεσμού. Αυτό θα σας βοηθήσει να καταλάβετε πως η διάθεση σας επηρεάζει τις διατροφικές σας συνήθειες.
3. Μιλήστε στην οικογένεια και στους στενούς σας φίλους για το πρόβλημα σας αντί να νιώθετε άσχημα για τις ποσότητες τροφής που καταναλώνετε. Η συμπαράσταση τους θα σας βοηθήσει να μη νιώθετε ενοχές. Επίσης είναι σημαντικό να τρώτε μαζί με το στενό σας περιβάλλον ιδιαίτερα εάν έχουν  υγιείς διατροφικές συνήθειες.
4. Ασχοληθείτε με σωματικές δραστηριότητες όπως, τρέξιμο, περπάτημα επειδή θα σας βοηθήσουν να μειώσετε το άγχος ή οποιαδήποτε άλλη ανησυχία έχετε και κατά συνέπεια θα αποφύγετε τυχόν υπερφαγικά επεισόδια.
5. Συγκεντρωθείτε στο φαγητό σας όταν τρώτε και μην ασχολείστε συγχρόνως με τον υπολογιστή σας ή μη παρακολουθείτε τηλεόραση. Αυτό θα σας βοηθήσει  να μην χάσετε τον έλεγχο.
6. Προσπαθήστε να εξασφαλίσετε αρκετές ώρες ύπνου. Η έλλειψη ύπνου έχει σχέση με το άγχος αλλά και το αίσθημα της πείνας, οπότε το άτομο είναι δύσκολο να ελέγξει τις παρορμήσεις του.

Ενώ στο πρόβλημα της συναισθηματικής πείνας παρουσιάζεται το άτομο ως αδύναμο να ελέγξει τη ποσότητα της τροφής του,  η ουσία του προβλήματος έγκειται στο γεγονός  ότι αδυνατεί να αποδεχθεί τα συναισθήματα του και κυρίως τα αρνητικά. Αν έρθει σε επαφή με τα δύσκολα και πολλές φορές επώδυνα  συναισθήματα του και τα αντιμετωπίσει τότε θα αποκτήσει και τον έλεγχο της διατροφής του.

Πηγές : How to Recognize and Stop Emotional and Stress Eating. Melinda Smith, MA, Jeanne Segal Phd  and Robert Segal, MA

Εικόνα :  Meddietcenter

Επιβατιανού Αντιγόνη

Συμβουλευτική Ψυχολόγος – Ψυχοθεραπεύτρια

MSc in Counseling Studies, University of Edinburgh

Γνωστική Συμπεριφορική Θεραπεία- Θεραπεία Σχημάτων

https://www.antigoniepivatianou.gr/