Οι κρίσεις πανικού έχουν τα χαρακτηριστικά ενός ξαφνικού , επικίνδυνου φυσικού φαινομένου. Το άτομο που βιώνει μια τέτοια κρίση κατακλύζεται από ένα έντονο και ξαφνικό αίσθημα φόβου που κλιμακώνεται στα όρια του τρόμου. Συνήθως συνοδεύεται από δυσάρεστα σωματικά συμπτώματα , δυσκολία εκλογίκευσης του συμβάντος καθώς και από μια αίσθηση επικείμενης καταστροφής. Συχνές σκέψεις είναι «κάτι τρομερό μου συμβαίνει», «βρίσκομαι σε μεγάλο κίνδυνο». Ο όρος «πανικός» προέρχεται από το όνομα του Αρχαίου Έλληνα θεού (Παν). Σύμφωνα με το μύθο ο Θεός Παν είχε μια διαβολική αίσθηση του χιούμορ και διασκέδασε με το να κάνει φάρσες στους θνητούς. Αν κάποιος οδοιπόρος τύχαινε να περάσει από το σπήλαιο που κρυβόταν εμφανιζόταν μπροστά του με μια τρομακτική κραυγή. Ο τρόμος που βίωναν οι θνητοί ονομάστηκε πανικός “panic”.
Κάποια από τα χαρακτηριστικά της κρίσης πανικού είναι τα εξής:
- Εμφανίζεται ξαφνικά και απροειδοποίητα χωρίς να συνδέεται με κάποιο εξωτερικό αντικειμενικό ερέθισμα. Μπορεί να συμβεί ακόμα και κατά τη διάρκεια του ύπνου.
- Συνήθως οι κρίσεις πανικού διαρκούν περίπου από δέκα έως είκοσι λεπτά όμως ο χρόνος λόγω της έντασης των συμπτωμάτων φαντάζει ατελείωτος.
- Το άτομο νιώθει έντονο φόβο. Θεωρεί ότι είναι στα πρόθυρα του θανάτου με αποτέλεσμα να μειώνεται η ικανότητα λογικής αντιμετώπισης του φαινομένου. Πολλοί σκέφτονται «το μυαλό μου είναι κενό». « Νιώθω αβοήθητος». « Δεν μπορώ να σκεφτώ καθαρά». « Νιώθω ότι η καρδιά μου με εγκαταλείπει».
- Πολλές φορές κατά τη διάρκεια της κρίσης πανικού το άτομο πιστεύει ότι υφίσταται μια καρδιακή προσβολή με αποτέλεσμα να επισκέπτεται το νοσοκομείο και να υποβάλλεται σε ιατρικές εξετάσεις. Όταν αντιληφθεί ότι είναι σωματικά υγιής νιώθει ανακούφιση. Όμως αν μετά βιώσει μια δεύτερη και τρίτη κρίση πανικού ο φόβος για τη σωματική του υγεία αντικαθίσταται από ένα έντονο και τρομακτικό συναίσθημα δηλαδή το φόβο της εμφάνισης μιας μελλοντικής κρίσης.
- Πολλά άτομα είναι πιθανόν να βιώσουν την εμπειρία μιας ή δυο κρίσεων πανικού στη ζωή τους. Όμως αν μπορούν κατά κάποιο τρόπο να ερμηνευτούν και δεν ξανασυμβούν τότε δεν υπάρχει κανένα πρόβλημα.
- Αν ένα άτομο βιώνει συνεχή, επαναλαμβανόμενα, απροσδόκητα επεισόδια πανικού και αν αυτά συνοδεύονται από έντονο φόβο για μια επικείμενη μελλοντική κρίση που επηρεάζει το τρόπο ζωής και τη συμπεριφορά του τότε είναι πιθανό να υποφέρει από Διαταραχή Πανικού.
Συμπτώματα κρίσης πανικού
- Έντονος πόνος στο στήθος, σωματική δυσφορία
- Αίσθημα πνιγμού
- Έντονη ταχυκαρδία
- Έντονος πονοκέφαλος
- Ναυτία
- Αίσθημα αστάθειας, λιποθυμίας
- Έντονη εφίδρωση, εξάψεις, ρίγη
- Αίσθημα απώλειας ελέγχου ή ακόμα και επικείμενου θανάτου
- Μούδιασμα σε όλο το σώμα
- Αίσθημα παράλυσης , φόβου στα όρια του τρόμου
Αίτια κρίσης πανικού
Τα ακριβή αίτια των κρίσεων πανικού δεν έχουν επακριβώς διευκρινιστεί όμως οι ειδικοί θεωρούν ότι η πηγή τους πιθανόν να είναι ένας συνδυασμός γενετικών, βιολογικών, ψυχολογικών καθώς και περιβαλλοντολογικών παραγόντων. Τα συμπτώματα της διαταραχής πανικού συνήθως ξεκινούν στα τέλη της εφηβείας ή στα πρώτα χρόνια της ενήλικης ζωής. Επίσης όσον αφορά το φύλο μελέτες έχουν δείξει ότι οι γυναίκες είναι δυο φορές πιο ευάλωτες από τους άντρες. Μερικοί από τους παράγοντες που μπορεί να πυροδοτήσουν μια κρίση πανικού είναι οι εξής :
- Οικογενειακό περιβάλλον. Γονείς υπερβολικά αγχώδεις, τελειομανείς ή επικριτικοί είναι πιθανό να μεγαλώσουν παιδιά που στην ενήλικη ζωή τους μπορεί να εκδηλώσουν κρίσεις πανικού ή αγχώδεις διαταραχές.
- Οικογενειακό ιστορικό διαταραχής πανικού. Άτομα που ο ένας από τους δύο βιολογικούς τους γονείς υποφέρει από κρίσεις πανικού έχουν περισσότερες πιθανότητες να εκδηλώσουν την ίδια διαταραχή.
- Στρεσογόνο Συμβάν. Είναι πιθανόν στρεσογόνες καταστάσεις να αποτελέσουν το έναυσμα για την εκδήλωση κρίσεων πανικού. Τέτοια γεγονότα μπορεί να είναι η απώλεια ενός αγαπημένου προσώπου ή η απώλεια εργασίας.
- Αλλαγές στη ζωή του ατόμου που είναι δύσκολο να διαχειριστεί. Για παράδειγμα ένα διαζύγιο, η γέννηση ενός παιδιού, συνταξιοδότηση.
- Τραυματικά γεγονότα. Για παράδειγμα ένα σοβαρό ατύχημα ή ακόμα λεκτική, σωματική και σεξουαλική κακοποίηση.
Συνέπειες της κρίσης πανικού
- Υπερβολική ενασχόληση με την υγεία
- Αποφυγή κοινωνικών εκδηλώσεων
- Προβλήματα αποτελεσματικότητας στο σχολείο ή στη δουλειά
- Ψυχικές διαταραχές όπως κατάθλιψη και άλλες αγχώδεις διαταραχές
- Αυξημένος κίνδυνος αυτοκτονικών τάσεων
- Εθισμός στο αλκοόλ και σε ουσίες
- Η διαταραχή πανικού είναι στενά συνυφασμένη με την αγοραφοβία επειδή το άτομο αποφεύγει την έκθεση σε εξωτερικούς χώρους γιατί θεωρεί ότι δεν θα μπορεί να διαχειριστεί μια κρίση πανικού μόνο του και δεν θα έχει δίπλα του κάποιον να τον βοηθήσει.
Πρακτικοί τρόποι διαχείρισης της κρίσης πανικού
- Σκεφτείτε πως μια κρίση πανικού είναι κάτι παροδικό, διαρκεί λιγότερο από ότι νιώθετε και όσο έντονα και αν είναι τα συμπτώματα δεν κινδυνεύει η σωματική σας υγεία.
- Μην ενισχύετε το πανικό σας με αρνητικές σκέψεις για αυτό που συμβαίνει καθώς και πόσο άσχημα μπορεί να καταλήξει.
- Αποδεχθείτε το φόβο σας και χωρίς να αντιδράτε δώστε του χρόνο να περάσει.
- Τεχνικές χαλάρωσης όπως ο έλεγχος της αναπνοής , οι διαφραγματικές αναπνοές και η μυϊκή χαλάρωση.
- Ρεαλιστικός τρόπος σκέψης. Η αποτελεσματική διαχείριση των αρνητικών συναισθημάτων προϋποθέτει την αναγνώριση του αρνητικού τρόπου σκέψης και την αντικατάσταση του με ένα πιο θετικό και ρεαλιστικό τρόπο σκέψης. Αν αναγνωρίσετε τις αρνητικές σκέψεις που πυροδοτούν τα αρνητικά σας συναισθήματα είναι σημαντικό να εξετάσετε αν οι σκέψεις αυτές είναι ρεαλιστικές ή αν έχετε πέσει στην παγίδα των αρνητικών σκέψεων όπως καταστροφολογία ή μεγέθυνση του κινδύνου.
- Αντιμετωπίστε τους φόβους σας- Σταδιακή έκθεση. Τα άτομα που υποφέρουν από κρίσεις πανικού συχνά αποφεύγουν καταστάσεις που τους φοβίζουν γιατί πιστεύουν ότι έτσι προστατεύουν τον εαυτό τους από τα αρνητικά συναισθήματα.Αν όμως αντιμετωπίσουν τους φόβους τους με σταδιακή έκθεση τότε τα αρνητικά τους συναισθήματα θα υποχωρήσουν σε ένα πιο διαχειρίσιμο ρεαλιστικό επίπεδο.
Η διαταραχή πανικού είναι θεραπεύσιμη. Οι θεραπευτικές επιλογές είναι είτε η φαρμακευτική αγωγή είτε η ψυχοθεραπεία είτε συνδυασμός και των δυο ανάλογα με την περίπτωση. Η Γνωστική Συμπεριφορική Ψυχοθεραπεία θεωρείται ως η πιο ενδεδειγμένη για την αντιμετώπιση των κρίσεων πανικού. Η βασική αρχή της Γνωστικής Συμπεριφορικής Ψυχοθεραπείας (CBT) στηρίζεται στην πεποίθηση ότι ο τρόπος σκέψης επηρεάζει τα συναισθήματα και κατά συνέπεια και την συμπεριφορά. Μέσω της γνωστικής αναδόμησης ο θεραπευόμενος είναι δυνατόν να αναγνωρίσει τις αρνητικές καταστροφικές σκέψεις που τον οδηγούν σε μη υγιείς συμπεριφορές, να τις αντικαταστήσει με έναν πιο ρεαλιστικό και θετικό τρόπο σκέψης ,να αντιληφθεί τα ερεθίσματα πίσω από τις κρίσεις πανικού και κατά συνέπεια να αξιολογήσει τους φόβους που τον κατακλύζουν.
Πηγές:
- What is a panic attack? Sheryl- Ankrom MS, LCPC.
- Panic Disorder. Beck Institute for Cognitive Behavioral Therapy.
- Cognitive Behavioral Therapy for Panic Disorder. Katharina Star PhD.
- Self- Help- Cognitive Behavioral Therapy. Anxiety- Canada.
- Panic Disorder. Stanley Rachman. Department of Psychology. University of British Columbia and Padmal de Silva. Institute of Psychiatry. King’s College, University of London.
Εικόνα : Pixabay
Επιβατιανού Αντιγόνη
Συμβουλευτική Ψυχολόγος – Ψυχοθεραπεύτρια
MSc in Counseling Studies, University of Edinburgh
Γνωστική Συμπεριφορική Θεραπεία, Θεραπεία Σχημάτων.
https://www.antigoniepivatianou.gr/
Email ꞉ info@ antigoniepivatianou.gr
