Το να θέτουμε όρια σημαίνει ότι εκτιμάμαι τον εαυτό μας σαν μια ξεχωριστή οντότητα με ανάγκες και επιθυμίες που πιθανόν να διαφέρουν από αυτές των άλλων. Είναι επομένως η «τέχνη» του να είμαστε ο εαυτός μας ενώ βρισκόμαστε σε μια σχέση.
Η επιβολή ορίων είναι απαραίτητη προϋπόθεση για να δηλώσουμε τη ταυτότητα και τη προσωπικότητα μας καθώς επίσης και ένας καθοριστικός παράγοντας για τη πνευματική μας υγεία και ισορροπία.
Τα όρια που θέτουμε μπορεί να είναι ή πολύ αυστηρά ή πολύ χαλαρά με τα υγιή όρια να βρίσκονται κάπου στο ενδιάμεσο. Μαθαίνοντας να φροντίζουμε και να αγαπάμε τον εαυτό μας αναπτύσσουμε και την ικανότητα να θέτουμε υγιή όρια.
Είδη ορίων:
- Υλικά όρια. Αυτά καθορίζουν για παράδειγμα σε ποιον θα δανείζετε χρήματα, το αυτοκίνητο σας, τα ρούχα σας ή ό,τι άλλο υλικό αγαθό επιθυμείτε.
- Σωματικά όρια. Έχουν σχέση με το προσωπικό σας χώρο, την ιδιωτικότητα σας, καθώς και το σώμα σας. Για παράδειγμα εσείς επιλέγετε ποιόν θα αγκαλιάσετε ή με ποιόν θα έχετε μια πιο στενή σωματική επαφή.
- Γνωστικά όρια. Σχετίζονται με τις σκέψεις, τις αξίες και τις πεποιθήσεις σας. Για παράδειγμα πόσο σταθεροί είστε στις απόψεις σας ή πόσο εύκολα υποτάσσεστε στη γνώμη των άλλων;
- Συναισθηματικά όρια. Σας προστατεύουν από το να αισθάνεστε ένοχοι για τα προβλήματα ή τα αρνητικά συναισθήματα των άλλων. Επίσης σας αποτρέπουν από το να δίνετε συμβουλές ή να επικρίνετε τους άλλους αλλά και από το να επηρεάζεστε από την επίκριση των άλλων. Τα υγιή συναισθηματικά όρια προϋποθέτουν ξεκάθαρα εσωτερικά όρια δηλαδή να γνωρίζετε τα συναισθήματα και τις ευθύνες σας απέναντι στον εαυτό σας και τους άλλους.
- Σεξουαλικά όρια. Έχουν σχέση με τη προστασία των σεξουαλικών σας επαφών δηλαδή το που, το πότε και με ποιόν θα έχετε ερωτική επαφή.
- Πνευματικά όρια. Συνδέονται με τις πεποιθήσεις και τις εμπειρίες σας σε σχέση με το Θεό ή με κάποια άλλη ανώτερη δύναμη.
Ποια είναι τα υγιή όρια;
Τα υγιή όρια δημιουργούν ένα ξεκάθαρο πλαίσιο ανάμεσα στον εαυτό μας και σε ένα άλλο άτομο με το οποίο σχετιζόμαστε με οποιαδήποτε μορφή είτε διαπροσωπική είτε επαγγελματική.
Ο σκοπός των υγιών ορίων είναι η προστασία και η φροντίδα του εαυτού μας γιατί συντελούν στο να είμαστε συναισθηματικά και ψυχικά υγιείς.
Μας βοηθούν να ορίσουμε τη ταυτότητα μας και να συνειδητοποιήσουμε για το τι είμαστε υπεύθυνοι και για το τι όχι καθώς και να παίρνουμε αποφάσεις σύμφωνα με τις δικές μας επιθυμίες και όχι μόνο σύμφωνα με τα θέλω των άλλων.
Μερικά παραδείγματα υγιών ορίων είναι τα εξής :Ένα άτομο μπορεί να ζητήσει από το σύντροφο του αν νιώθει την ανάγκη να περνάει μια βραδιά την εβδομάδα μόνος ή με φίλους σε αντίθεση με την ανάγκη του άλλου για καθημερινή επαφή. Μια νεαρή μητέρα μπορεί να ζητήσει από το σύντροφο της να αναλάβει κάποια καθήκοντα από τη φροντίδα του παιδιού έτσι ώστε να έχει χρόνο και για τον εαυτό της. Τα όρια είναι πολύ σημαντικά στη σχέση μεταξύ παιδιού και γονέα. Για παράδειγμα οι γονείς μπορεί να ζητήσουν από τα παιδιά να χτυπούν την πόρτα πριν να μπουν στη κρεβατοκάμαρα τους ή τα παιδιά να ζητήσουν από τους γονείς να μη διαβάζουν το ημερολόγιο τους για λόγους προστασίας της ιδιωτικότητας και των δυο.
Πως να θέσετε υγιή όρια;
- Όταν νιώσετε την ανάγκη να επιβάλετε τα όρια σας συζητήστε ήρεμα με αποφασιστικότητα χωρίς να είστε απολογητικοί ή θυμωμένοι.
- Δεν θα πρέπει να θεωρείτε τον εαυτό σας υπεύθυνο για την αντίδραση του άλλου όσον αφορά τα όρια που θέτετε, Μερικά άτομα που είναι καταπιεστικά ή χειριστικά μπορεί να προσπαθήσουν να σας τεστάρουν. Θα πρέπει να παραμείνετε σταθεροί στην άποψη σας χωρίς να στέλνετε διπλά μηνύματα έτσι ώστε να σεβαστούν και οι άλλοι τα όρια σας.
- Στην αρχή μπορεί να νιώσετε ενοχές εξαιτίας της ανάγκης σας για οριοθέτηση. Όμως μην αφήνετε αρνητικά συναισθήματα όπως φόβο, αγωνία ή ενοχή να εμποδίσουν την προσπάθεια σας για επιβολή ορίων γιατί θα πρέπει να θυμάστε ότι η διαδικασία αυτή είναι συνυφασμένη με την προστασία του εαυτού σας.
- Το να μάθουμε να θέτουμε υγιή όρια θέλει χρόνο. Είναι προτιμότερο να το προσπαθήσετε όταν εσείς νιώθετε συναισθηματικά έτοιμοι και όχι όταν κάποιος άλλος σας προτρέπει.
- Απομακρύνετε από τη ζωή σας τοξικά άτομα που θέλουν να σας ελέγχουν και να σας χειραγωγούν και προσπαθήστε να σχετίζεστε με άτομα που σέβονται το δικαίωμα σας για οριοθέτηση.
Ποιες είναι οι δυσκολίες στην επιβολή ορίων;
Είναι σίγουρο ότι κανένας δεν επιθυμεί να παραβιάζεται η προσωπικότητα και τα δικαιώματα του. Κάποιοι από τους λόγους που αδυνατούμε να επιβάλουμε τα όρια μας είναι οι εξής:
- Φόβος απόρριψης, εγκατάλειψης.
- Φόβος αντιμετώπισης τυχόν αντιδράσεων και συνεπειών.
- Ενοχικό συναίσθημα.
- Άγνοια επιβολής υγιών ορίων.
Συνέπειες έλλειψης ορίων
- Οι σχέσεις γίνονται δύσκολες πιθανόν και καταστροφικές. Όσο λιγότερα όρια θέτετε δίνεται στους άλλους την εντύπωση ότι δεν μπορείτε να φροντίσετε τον εαυτό σας με αποτέλεσμα να θέλουν να σας επιβληθούν. Αυτό έχει σαν συνέπεια να εμπλέκεστε σε εξουσιαστικές σχέσεις και φιλίες χωρίς ισοτιμία και σεβασμό.
- Νιώθετε ενοχές αν δεν ικανοποιείτε τους άλλους με αποτέλεσμα να υποστηρίζετε τα θέλω των άλλων και όχι τα δικά σας λέγοντας συνέχεια ναι.
- Είστε συνεχώς το θύμα των καταστάσεων γιατί χωρίς οριοθέτηση είναι πολύ εύκολο να σας εκμεταλλευτούν οι γύρω σας και να χρεωθείτε λάθη που δε σας αναλογούν τόσο στη δουλειά όσο και στην οικογένεια αλλά και στο κοινωνικό σας περίγυρο.
- Αν λειτουργείτε σύμφωνα με τα θέλω και τις επιθυμίες των άλλων είναι φυσικό μετά από κάποιο χρονικό διάστημα να διαμορφώσετε μια ασαφή εικόνα του εαυτού σας με πιθανό αποτέλεσμα να βιώσετε ακόμα και μια κρίση ταυτότητας.
- Η έλλειψη οριοθέτησης ενισχύει το φόβο απόρριψης ή εγκατάλειψης που πιθανόν να ανάγεται στη παιδική σας ηλικία αν είχατε πάρει το μήνυμα ότι θα πρέπει να είστε αρεστοί και να κάνετε αυτό που επιθυμούν οι άλλοι για εσάς έτσι ώστε να σας αγαπούν και να μην σας εγκαταλείψουν.
Θετικές επιπτώσεις επιβολής υγιών ορίων
- Αποκτάτε «αυτογνωσία» μια πολύ σημαντική αρετή για την προσωπική σας ευημερία.
- Εξελίσσεστε σε καλύτερο φίλο και σύντροφο γιατί άτομα με υγιή όρια σέβονται και δεν παραβιάζουν την ιδιωτικότητα του άλλου.
- Φροντίζετε ουσιαστικά τον εαυτό σας γιατί κατανοείτε ότι δεν είναι εγωιστικό να ικανοποιείτε τις ανάγκες σας εφόσον δεν περιορίζουν τις ανάγκες και τις επιθυμίες των άλλων.
- Επικοινωνείτε καλύτερα με το περίγυρο σας διότι τα χαρακτηριστικά μιας ουσιαστικής επικοινωνίας είναι η ακρίβεια , η ειλικρίνεια και οι ξεκάθαρες θέσεις.
- Αναπτύσσετε περισσότερο ενσυναίσθηση και κατανόηση. Όταν φροντίζετε τον εαυτό σας και γνωρίζετε τι μπορείτε να ανεχθείτε και τι όχι είναι φυσιολογικό να έχετε κατανόηση όσον αφορά τις επιθυμίες και τις ανάγκες των συντρόφων και των φίλων σας.
Η επιβολή ορίων συντελεί στο να προσελκύετε άτομα που θα σέβονται τη προσωπικότητα σας γιατί θα κατανοούν την ανάγκη σας να διεκδικείτε τις επιθυμίες και τα θέλω σας.
Τα όρια στηρίζονται στο αξιακό σύστημα του καθενός. Αν κάποιος αρνείται να τα δεχτεί ή είναι επικριτικός το ουσιαστικό ερώτημα είναι αν αξίζει να είναι πραγματικά στη ζωή σας. Το πιο σημαντικό από όλα όμως είναι να γνωρίζετε ότι και οι άλλοι έχουν δικαίωμα στην οριοθέτηση και επομένως οφείλετε να σέβεστε και το δικό τους χώρο.
Πηγές;
- 12 Signs you lack Healthy Boundaries. Dr Sheri Jacobson.
- Boundaries: Where You and I Begin. Anne Katherine M.A
- What it means to Create Boundaries in Relationships. John Amodeo Ph. D MFT
Εικόνα από : Pixabay
Επιβατιανού Αντιγόνη
Συμβουλευτική Ψυχολόγος – Ψυχοθεραπεύτρια
MSc in Counseling Studies, University of Edinburgh
Γνωστική Συμπεριφορική Θεραπεία, Θεραπεία Σχημάτων.
http://www.antigoniepivatianou.gr/
Email ꞉ info@ antigoniepivatianou.gr
